در ذهن ما سوالاتی در قالب چرایی و چگونگی رخدادها و پدیده‌های اطرافمان وجود دارد و علت‌پژوهی هر رخدادی با طرح یک سئوال آغاز می‌شود.
انسان نیازمند شناخت و درک درستی از اطراف و مسائل پیرامونش است. اهمیت این موضوع و جواب به چرایی‌ها در عصر حاضر خیلی بیشتر از پیش احساس شده است.
به طوری که دیده می‌شود سازمان‌ها و نهادهایی که به اهمیت این موضوع پی برده‌اند حاضر به تحمل بودجه و هزینه بالایی جهت کار پژوهشی هستند.
در بحث ارتباطات و مسائل اجتماعی که می توان گفت در اکثریت حوزه‌ها و رشته‌های تخصصی اثر گذار و مرتبط است موضوع پژوهش رکن اصلی است.
به عنوان مثال دست‌اندرکاران و پژوهشگران اجتماعی مدتهاست به دنبال ارزیابی و واکاوی یکسری از رفتارهای نابهنجار در جامعه هستند. مانند بالا رفتن سطح جرم و جنایت، پدیده ناموس کشی، کودک آزاری و …
اینها تنها مواردی هستند که ضرورت بررسیشان در جامعه به شدت احساس شده است زیرا موضوعاتی از این دست میتواند تاثیر عمیقی بر حس امنیت اجتماعی بگذاردو مسائل مرتبط با قوانین و حقوق اجتماعی را بازبینی نماید و راهکاری را بر اساس یافته‌های تحقیق به پژوهشگران اجتماعی ارائه دهد و در نهایت مفاهیم درست و اصولی را درجامعه توصیف، تبیین و نهادینه نماید.
این مورد مثالی بود که اهمیت پژوهش‌های اجتماعی را تا حدی روشن مینماید.
از طرفی به دلیل پیچیدگی‌های فناوری در عرصه ارتباطات و تعاملات اجتماعی و همینطور موضوع مهمتری به نام دیتا و اطلاعات که امروزه قلب تپنده قدرت در دنیاست، نیاز به شناخت، توصیف و تبیین پدیده های اطلاعاتی و ارتباطی بیش از گذشته احساس می‌شود.
اگر بخواهم مفاهیم کلیشه‌ای به میان نیاورم و حرف تازه‌ای را عنوان نمایم باید بگویم در حال حاضر برای کار تحقیقی و پژوهشی صدها مورد در اطراف ما وجود دارد.
بخصوص این نیاز در کشور ما در حوزه‌های مختلف دیده می‌شود و اگر کار درستی انجام شود می‌توانیم این امید را داشته باشیم در بستر گذر زمان از نتایج حاصل از این اقدام، برنامه‌ریزی درست و مدونی استخراج نماییم که منجر به یک نظام مدیریتی منسجم خواهد شد که با تکیه بر آمارها و اطلاعات میتواند مسائل و معضلات را تحت کنترل خود درآورد و در نتیجه مشکلات را تعدیل کند.
مواردی که در انتخاب موضوع تحقیقات ما اهمیت دارند کدامند؟
اولین نکته‌ای که برای انتخاب یک موضوع باید در نظر داشته باشید این است که موضوع هر چقدر هم به روز باشد و از ژورنال‌ها و نشریات معتبر دنیا در حوزه تخصصی محقق استخراج شده باشد تا زمانی که قابل بومی سازی نباشد و سنخیتی با چالش‌ها و مشکلات داخلی جامعه ما نداشته باشد، عملا پژوهش ما را تبدیل به یک پژوهش ناکارآمد می نماید که یافته‌هایش برای هیچکس کاربرد نخواهد داشت. به نظر میآید چنین چیزی بیشتر شبیه یک هدیه نامرغوب هست که در یک جعبه خیلی زیبا و شکیل بسته بندی شده و ارائه شود.
پس سعی ما بر این است که موضوع‌مان را کاربردی و قابل ردیابی در جامعه برگزینیم. تا اگر تبدیل به یک طرح عملیاتی شد بتواند کاری از پیش ببرد و موثر واقع شود.
نکته بعدی مربوط به علاقمندی پژوهشگر است و در همه جا هم مطرح شده است که علاقه پژوهشگر به موضوع پژوهش لازم است. اگر به موضوع علاقمند باشید با اشتیاق بیشتری آن را دنبال می‌کنید و همین عاملی است که بر روی پی گیری و پشتکار و سرعت عمل شما اثر دارد.
بهتر است موضوعتان جامعیت داشته باشد. مطمئنا بررسی یک گروه و یک جامعه آماری که در برگیرنده ویژگی‌های مشترک، قابل‌فهم و قابل‌درکی برای تمام مردم هست اثر بخشی بیشتری هم خواهد داشت و کشش بیشتری هم برای خود شما ایجاد خواهد کرد.
سعی کنید فهم موضوع برای خود شما نیز ساده باشد. بعضی از این عناوین و موضوعات تحقیق جدای از الزامش در حوزه تخصصی که معمولا برخی سفارشی انجام میشوند و در جایگاه خودشان مهم و موثر هستند، به صورت عمومی کاملا ناگیرا می باشند.
لازم است برای یک محتوای کاربردی از عنوان ساده و قابل‌فهم استفاده شود.
تکلف و پیچیدگی در هر حوزه‌ای از فعالیت‌های پژوهشی و محتوایی فهم محتوا را سخت می کند.
مورد بعد اینکه موضوع انتخابی در حول و حوش منابع موجود شکل بگیرد. یعنی دسترسی به منابع مادی و غیر مادی برای محقق ایجاد زحمت و هزینه زیادی نکند و به سهولت فراهم شود. مثل دسترسی به جامعه مورد مطالعه.
چه بهتر که موضوع تحقیق ما دردی از خودمان درمان کند یعنی در وهله اول بیش از هر چیز به دنبال دغدغه های خودمان باشیم و به یاد داشته باشیم بخاطر ویژگی زندگی اجتماعی قطعا دغدغه‌های ما بخشی از خواستگاه اجتماعی مردم است.
بتوانیم اطلاعات و خروجی تحقیق را ارائه دهیم. این یعنی اینکه خروجی ما خواهان داشته باشد و قابل ارائه نیز باشد.
در نهایت زمانی ما پژوهش انجام می‌دهیم تا یک ایده و نظر را معرفی کنیم و به شکلی توجیهی برای تبیین آن پیدا کنیم تا بتوانیم آن ایده را اجرایی نماییم.
اما اگر هدف طرح سئوال و مشکل است و به دنبال رابطه علتمند هستیم بهتر است در انتخاب موضوع موارد یاد شده را لحاظ کنیم.قطعا انگیزه‌ساز و مشوقمان خواهد شد .